હરેક ભારતીયએ જાણવું જરૂરી – ભારતનાં કયા-કયા વિસ્તારો પર છે પાકિસ્તાન અને ચીનનો કબજો?
Every Indian needs to know – which areas of India are under the control of Pakistan and China?

ભારતનો ચીન અને પાકિસ્તાન સાથેનો સરહદી વિવાદ દાયકાઓ જૂનો છે. પોતાની વિસ્તરણવાદી નીતિઓથી ચીન માત્ર ભારતની જગ્યાઓ પર જ કબજો કરી રહ્યું નથી પરંતુ નેપાળ જેવા દેશોને પણ ભારતની જગ્યાઓને પોતાની બનાવવાનું શીખવી રહ્યું છે. પાકિસ્તાનની પણ એવી જ હાલત છે. 1947માં ભારતના વિભાજન બાદથી, પાકિસ્તાને માત્ર ભારતના સ્થળોને જ કબજે કરવાની પોતાની આદત બનાવી દીધી છે અને આજે પણ તે આંતરરાષ્ટ્રીય મંચો પર તે સ્થાનો પર દાવો કરવાનું ચાલુ રાખે છે જેને તે પોતાના તરીકે કબજે કરી શક્યું નથી. અહીં અમે તમને જણાવી રહ્યા છીએ કે પાકિસ્તાન અને ચીન દ્વારા ભારતના ક્યા સ્થળો પર કબજો કરવામાં આવ્યો છે. તેઓ સત્તાવાર રીતે આ સ્થાનોને તેમના દેશના ભાગ તરીકે પણ માને છે.
સંબંધિત સમાચાર

પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના વિસ્તારો

1- પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીર (POK)
વિસ્તાર – આશરે 78,114 ચોરસ કિલોમીટર
મુખ્ય વિસ્તારો – મીરપુર, મુઝફ્ફરાબાદ, ગિલગિટ-બાલ્ટિસ્તાન
તે ક્યારે કબજે કરવામાં આવ્યું હતું – 1947-48
શા માટે કબજો કર્યો- ભારત-પાકિસ્તાનના ભાગલા પછી પાકિસ્તાને આદિવાસી આક્રમણકારોની મદદથી કાશ્મીર પર હુમલો કર્યો. કાશ્મીરના મહારાજા હરિ સિંહે ભારત સાથે જોડાણના સાધન પર હસ્તાક્ષર કર્યા, ત્યારબાદ ભારતીય સેના કાશ્મીરમાં ગઈ અને આદિવાસીઓ સાથે લડાઈ કરી. પરંતુ આ યુદ્ધ દરમિયાન પાકિસ્તાને કાશ્મીરના મોટા ભાગ પર કબજો કરી લીધો હતો. 1949માં યુદ્ધવિરામ બાદ આ વિસ્તાર પાકિસ્તાનના નિયંત્રણમાં રહ્યો.
સ્થિતિ – આ વિસ્તાર ભારતનો અભિન્ન ભાગ છે, પરંતુ પાકિસ્તાન તેને પોતાના નિયંત્રણમાં રાખે છે.

2- શાક્સગામ વેલી
વિસ્તાર – આશરે 5,180 ચોરસ કિલોમીટર
તે ક્યારે કબજે કરવામાં આવ્યું હતું – 1963
શા માટે કબજો કર્યો- પાકિસ્તાને 1963માં એક સંધિ હેઠળ આ વિસ્તાર ચીનને સોંપ્યો હતો. ભારત તેને ગેરકાયદે અને અમાન્ય માને છે.
પાકિસ્તાનનો ઉદ્દેશ PoKને જાળવી રાખવા અને તેને ચાઇના-પાકિસ્તાન ઇકોનોમિક કોરિડોર (CPEC)નો ભાગ બનાવવાનો છે. આના દ્વારા તે ભારત સામે વ્યૂહાત્મક ફાયદો મેળવવા માંગે છે.

ચીનના કબજા હેઠળના વિસ્તારો
1-અક્સાઈ ચીન
વિસ્તાર – આશરે 37,244 ચોરસ કિલોમીટર
કબજે 1950-1962
કેમ પકડાયો- અક્સાઈ ચીન લદ્દાખનો ભાગ છે. ચીને 1950ના દાયકામાં આ વિસ્તારને શાંતિપૂર્વક જોડ્યો અને તેને ચાઇના નેશનલ હાઇવે-જી219નો ભાગ બનાવ્યો, જે શિનજિયાંગ અને તિબેટને જોડતો માર્ગ છે. 1962ના ભારત-ચીન યુદ્ધ દરમિયાન ચીને આ વિસ્તારને પોતાના નિયંત્રણમાં રાખ્યો હતો.
વર્તમાન પરિસ્થિતિ – ભારત આ ભાગને પોતાનો અભિન્ન ભાગ માને છે અને ચીનના કબજાને ગેરકાયદે માને છે.
ચીન અક્સાઈ ચીન દ્વારા શિનજિયાંગ અને તિબેટ વચ્ચે સીધો સંપર્ક જાળવી રાખવા માંગે છે. આના દ્વારા તે ભારત પર વ્યૂહાત્મક દબાણ બનાવવા માંગે છે.

2- અરુણાચલ પ્રદેશમાં વિવાદ
વિસ્તાર – ચીન તેના હિસ્સા તરીકે લગભગ 83,743 ચોરસ કિલોમીટરના સમગ્ર અરુણાચલ પ્રદેશ પર દાવો કરે છે.
શું હતો મામલો – 1962ના ભારત-ચીન યુદ્ધમાં ચીને અરુણાચલ પ્રદેશના કેટલાક ભાગો પર અસ્થાયી રૂપે કબજો જમાવ્યો હતો. જો કે, યુદ્ધ બાદ ચીને આ ભાગોમાંથી હટી જવાની જાહેરાત કરી હતી.
વર્તમાન પરિસ્થિતિ – ચીન અરુણાચલ પ્રદેશને ‘દક્ષિણ તિબેટ’ કહે છે અને તેના પર દાવો કરે છે જ્યારે તે ભારતની સંપૂર્ણ સત્તા હેઠળ છે.

ભારતનું વલણ
ભારતે ઓપન ફોરમમાં આ વાત ઘણી વખત કહી છે અને સ્પષ્ટ કર્યું છે કે પાકિસ્તાન અને ચીનના કબજામાં આવેલ કોઈપણ વિસ્તાર ભારતનો અભિન્ન અંગ છે. સંસદે 1994માં સર્વસંમતિથી એક ઠરાવ પસાર કર્યો હતો કે PoK ભારતનો ભાગ છે અને તેને પરત લેવાનો ભારતનો ઉદ્દેશ્ય છે. ભારત અક્સાઈ ચીન અને શક્સગામ ખીણ પર પણ પોતાનો દાવો જાળવી રાખે છે.